اهمیت و توسعه گردشگری در جهان و ایران

محمد حسین فراهانی : صنعت گردشگری از جمله صنایع مهم جهانی با رشد سریع در توسعه اقتصادی جهان است که با ایجاد بالاترین میزان ارزش افزوده به صورت مستقیم و غیر مستقیم می تواند سایر فعالیت اقتصادی وفرهنگی را تحت تاثیر قرار دهد.
درآمد زدایی و ایجاد فرصت های شغل جدید، ارتقای سطح زندگی مردم، فروش خدمات، فعالیت در زمینه ایجاد زیر ساخت های گردشگری، صنایع دستی، توسعه و بهبود تجهیزات زیر بنایی محورهای مواصلاتی، سیستم های حمل و نقل از اثرات مهم اقتصادی این رشد سریع به شمار می رود به گونه ای که بسیاری از صنعت گردشگری به عنوان صنعت اول دنیا یاد می کنند.

کشورها می توانند از طریق مختلف مانند کشاورزی، صنعت و تولید با فراهم نمودن و ایجاد امکانات خاص و منابعدر آمد ردایی کنند. بسیاری از جوامع به دلیل شرایط اقلیمی، غنای صمعتی و کشاورزی و …ددر وضعیت مناسبی قرار ندارند ولی همه کشورها می توانند از طریق گردشگری کسسب درآمد کنند. بسیاری از کشورهای تومسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه از طریق گردشگری درآمد ملی خود را افزایش داده اند. جریان گردشگری وسیله مهمی در تحصیل آرزوشناساندن تولیدات و محصولات داخلی به خارجی یان و در نتیجه گسترش و وسعت دادن بازارهای صادراتی و کسب درآمد می باشد.

اقتصاددانان گردشگری را صادرات نامریی می نامند. گردشگری کسب و کار کارهای کوچک است، مطالعات بین المللی تحقیقات نشان می دهد که گردشگری یکی از موثر ترین کاتالیزرها برای فعال شدن و حفظ کسب و کار کوچک و متوسط است و قابلیت فراهم آوردن فرصت های جدید برای مشاغل تمام وقت و پاره وقت برای کارآفرینان است که می تواند سریع تر از صنعت ساختمان سازی و دیگر صنعت ها به بازده تولید سرمایه با تآثیر منفی کمتری برروی محیط زیست برسد. گردشگری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارگان اصلی اقتصاد تجاری جهان است، بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. این امر سبب شده تا کشورهای مختلف با توجه به توانمندیهای طبیعی، فرهنگی و تاریخی خود سعی کنند تا راه کارهای مختلف را در زمینه توسعه گردشگری به کار برند و بتوانند جریان سرمایه گذاری را به سود خود جذب نمایند و علاوه بر تآمین اشتغال و درآمد برای خود تنوع اقتصادی را همراه با کسب درآمد ارزی تجربه نمایند و در بعد داخلی با گسترش و توسعه گردشگری زمینه پخش درآمد ملی و توسعه مناطق مختلف و مستعد را فراهم سازند.

کاهش تنش های سیاسی و تسبیت صلح جهانی از دیگر آثار مثبت گردشگری است. به اعتقاد کارشناسان و جامعه شناسان ورود هر جهان گرد باعث بروز حس میهن دوستی و عرضه هر چه بیشتر فرهنگ و افتخارات در مردم شده و باعث می شود تا آنان در ارائه دست آوردهای هنری خود در زمینه های صنایع دستی، نقاشی، خطاطی، عکس و … سعی بیشتری نمایند.

گردشگری همچنین به عنوان یک پدیده فرهنگی تبادل فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان را فراهم ساخته و موجب احترام فرهنگی متقابل می شود.
طبق آمار منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری تا سال 2020 میلادی تعداد گردشگران در سرتاسر دنیا به رقمی حدود 6/1 میلیارد نفر خواهد رسید. این امر نشان دهنده ی گسترش روز افزون صنعت گردشگری است. به طوری که هم اکنون صنعت گردشگری پس از نفت و خودرو سازی سومین صنعت بزرگ دنیا به حساب می آید.
یکی از انواع گردشگری که امروزه نیز بسیار رونق یافته گردشگری فرهنگی است. توسعه گردشگری فرهنگی می تواند یک استراتیژی مناسب در صنعت گردشگری برای بسیاری از کشور های آسیایی و به خصوص ایران باشد. بر اساس نظریه یونسکو ایران یکی از ده کشور بزرگ دنیا با جاذبه های باستانی، تاریخی و طبیعی است.

ایران با داشتن جاذبه های فراوان توریستی و امکاناتی می تواند به یکی از مراکز گردشگری آسیا و دنیا تبدیل شود. برای اهمیت آثار تاریخی در جذب توریست کافیست بدانید که بر اساس آمار قریب به بیست درصد از توریست های دنیا، به منظور آشنایی و دیدار از قابلیت های تاریخی و فرهنگی آداب و رسوم و شیوه های زندگی مردمان دیگر به مناطق مختلف سفر می کنند. مک کانل جامعه شناس صاحب نظر در این زمینه معتقد است که توریست ها به دنبال آشنایی با قدمت و تاریخ کشور ها مبادرت به سفر می کنند. برنامه ریزی در گردشگری از ارکان اصلی این صنعت به شمار می رود. ورود گردشگر انبوه، بدون برنامه ریزی قطعا باعث تخریب، خسارت و مستهلک شدن آثار تاریخی می شود.

با نگاهی به وضعیت کشور های توریست پذیر در میابیم که این کشور ها با برنامه ریزی صحیح و دقیق و با وجود بازدید کنندگان بیشمار با درآمد حاصل از گردشگری و استفاده از دستاورد های نوین علمی به بهترین شکل به حفاظت از آثار تاریخی شان پرداخته اند. خوشبختانه در سال های اخیر با تلاش مسئولان شاهد اتفاقات خوبی در عرصه گردشگری کشور شاهد بوده ایم. در این راستا با اطلاع رسانی مناسب گردشگری داخلی در کشور نیز با سرعت فزاینده ای در حال توسعه است. آمار و ارقام ارائه شده از سوی مسئولان ذی ربط در ایام پیک تعطیلات همچون نوروز و تابستان حکایت از رویکرد ایرانیان به سفر و آشنایی با جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی کشور است.
مسافرت های شهری در هر کشور پله اول توسعه گردشگری محسوب می شود به عبارتی توریسم شهری زیر بنای گردشگری است.

وجود پارک ها، مراکز تفریح ورزشی، استفاده از مناظر طبیعی با سرمایه گذاری مناسب موجب رشد و توسعه توریسم شهری خواهد شد حتی در مناطقی که هیچ گونه جاذبه تاریخی و طبیعی ندارد با توسعه توریسم یا گردشگری شهری می توان نسبت به جذب گردشگر اقدام نمود. با تمرکز بر توریسم شهری، برنامه ریزی و توسعه نهادینه کردن آن می توان سفر درون کشور و گردشگری و فرهنگ گردشگری می توان گام های موثری در جهت جذب گردشگر خارجی برداشت.

بسیاری از هموطنان ما اعم از جوانان، نوجوانان و بزرگسالان و حتی سالمندان به درستی شهرشان را نمی شناسند. گفته می شود شهر تهران روزانه 20 میلیون سفر درون شهری را تجربه می کند. در این جابه جایی می توان با برنامه ریزی، مسافرت سیاحتی-تفریحی را تعریف کرد. تهران و سایر شهر ها امکاناتی را در خود جای داده اند که می توانند پتانسیلی برای تور های گردشگری شهری باشد. این نوع گردشگری وسیله و ابزاری برای شناخت بیشتر شهروندان با هویت تاریخی، طبیعی، مذهبی، علمی، فرهنگی و سیاسی شهرشان است. بر همین اساس عده ای از کارشناسان توریسم معتقد اند توریسم شهری زیربنای توسعه گردشگری است.

پتانسیل های تاریخی و طبیعی شهر و استان تهران با شهرستان های 14گانه همچون تهران، شمیرانات، دماوند، فیروزکوه، ورامین، پاکدشت، پیشوا، ری، رباط کریم، اسلامشهر، بهارستان، قدس، شهریار و ملارد می تواند یکی از مقاصد گردشگری برای هموطنان باشد.
شهر تهران بویژه مناطق پیرامون آن دارای جاذبه های گردشگری زیادی است که می تواند بسیاری از شهروندان تهران و شهرهای اطراف را به سوی خود بکشاند. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در برنامه ریزی جدید مدیریت سفرهای یک روزه به اطراف تهران را به طور جدیت در دستور کار خود قرار داده است که این امر می تواند نقش بسزایی در اقتصاد مردم حاشیه شهر داشته باشد.

استان تهران علاوه بر جاذبه های تاریخی از جاذبه های طبیعی نظیر آبشار، چشمه ها، دریاچه ها، غارها و دشت ها، مراکز تفریحی وگردشگری ، موزه های متعدد، نگارخانه ها، گالری ها، پارک های بازی، نمایشگاههای دائمی، سالن های سینمایی، مراکز بازی و تفریح، سالن های مجهز ورزشی و استخرهای مدرن و…. برخوردار است. استان تهران با تمامی این ظرفیت ها یکی از مهمترین مناطق گردشگری است که می تواند برای همه هموطنان مقصد گردشگری باشد.

جدا از جاذبه های طبیعی بی نظیر، وجود تهران به عنوان مرکز کشور باستانی ایران و مرکز ثقل بیداری اسلامی و مرکز جهان تشیع می توانند برای گردشگران دارای اهمیت باشد.
اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران در کنار نقش نظارتی و سیاست گذاری به عنوان متولی بخش گردشگری با تولید اقلام فرهنگی که کتاب پیش رو یکی از اینگونه تولیدات می باشد سعی در معرفی جاذبه ها و امکانات صنعت گردشگری در استان تهران را در دستور کار دارد و در این راستا با اهتمام کامل می کوشد که موفق باشد.
در پایان تشکر از آقای سعید منافی  و از همه فعالان بخش خصوصی که با حمایت مادی و معنوی خود ما را در رسیدن به این اهداف یاری نمودند تشکر و قدر دانی می نمایم.

و حمایت های جناب آقای مهندس موسوی  و جناب آقای دکتر منوچهر جهانیان که همواره حامی این رویکرد بوده اند را ارج می نهیم.

محمد حسین فراهانی